Gloria Artis dla Franciszka Kurzei!

To było wielkie święto łąckiej (i sądeckiej) kultury.  Minister Bogdan Zdrojewski przyznał medal wspaniałemu skrzypkowi, który od dziesięcioleci gra i śpiewa, uczy miłości do folkloru naszych ojców i matek kolejne pokolenia mieszkańców gminy Łącko i sąsiednich regionów. Odznaczenie wręczył Franciszkowi Kurzei przewodniczący Komisji Kultury Sejmiku Województwa Małopolskiego Leszek Zegzda, a świadkami byli liczni goście: rodzina Mistrza, parlamentarzyści Andrzej Romanek i Stanisław Kogut, były poseł Stanisław Pasoń, wójtowie, radni, samorządowcy, reprezentanci wielu zespołów ludowych z Sądecczyzny i Limanowskiego, miłośnicy i znawcy kultury.
 Sędziwy laureat był bardzo wzruszony. Jak zawsze skromny, serdecznie dziękował za wielkie wyróżnienie i zorganizowanie benefisu (wójtowi Łącka Januszowi Klagowi, dyrektor GOK Barbarze Moryto, prezesowi Oddziału Związku Podhalan w Łącku Tomaszowi Ćwikowskiemu i dyrektorowi MCK SOKÓŁ Antoniemu Malczakowi). Były powinszowania, serdecznie gratulacje, dwa okazałe torty (jeden w kształcie skrzypiec), szampany i oczywiście chóralne „Dwieście lat”. Kapela grała, że aż miło, a i Franciszek Kurzeja nie próżnował, jego skrzypki wiodły prym w tej cudnej muzyce.
Niezwykłą uroczystość, którą prowadziła Małgorzata Broda, dyrektor Instytutu Europa Karpat, połączono z promocją dwóch książek:  „Słownika gwary górali łąckich” autorstwa Moniki Kurzei, stryjecznej wnuczki pana Franciszka (pracownicy MCK) oraz monografii „Łącko i Gmina Łącko” pod redakcją prof. dr. hab. Juliana Dybca. Z tej okazji przybyli m.in. wybitni dialektolodzy, profesorowie Józef Kąś i Kazimierz Sikora z Uniwersytetu Jagiellońskiego.
******
„W dobie przyspieszonych przemian cywilizacyjnych i mentalnych we współczesnych środowiskach wiejskich trudno przecenić rolę słownika gwarowego. Nabiera on charakteru zapisu dokumentującego nie tylko aktualny stan kultury danej społeczności, ale też, a może przede wszystkim, dokumentującego stan kultury mijającej, zachowanej tylko w pamięci najstarszego pokolenia. Dla młodego pokolenia z kolei jest emocjonalnym powrotem do źródeł własnej tożsamości kulturowej. Współczesny słownik gwarowy dla czytelnika postronnego ma wartość poznawczą, historyczną, ale dla czytelnika wywodzącego się z danego kręgu kulturowego jest oprócz tego swoistym przewodnikiem po jego Małej Ojczyźnie. Słownik Pani Moniki Kurzei spełnia obydwa te oczekiwania. Zastosowany w nim profesjonalny aparat naukowy został tu przystosowany do jego założeń, że słownik może być wykorzystywany przez językoznawców, jak i osoby nie mające takiego przygotowania fachowego. Jego specyfika polega też na tym, że dotyczy w dużej mierze dwóch ważnych a rzadkich regionalnych pół tematycznych: sadownictwa i produkcji samogonu (śliwowicy). Oprócz niego mamy tu słownictwo z zakresu budownictwa, tkactwa, stroju, prac rolnych itd. W sumie ok. 3000 jednostek słownikowych, co jest godne podkreślenia. Warto też zwrócić uwagę na ilustracje zawarte w słowniku. Nie zostały zamieszczone w pracy dla „dekoracji” haseł. Przedstawiają fragmenty wiejskiej kultury materialnej, domagającej się zapamiętania i szacunku” – napisał w przedmowie wydawnictwa prof. dr hab. Józef Kąś.
Monika Kurzeja tak tłumaczy cel, który jej przyświecał: „Jednak język ten ciągle podlega intensywnym przeobrażeniom. Zanik tradycyjnych czynności i zawodów (…) spowodował utratę terminów dotyczących sprzętów i czynności dnia codziennego. Obecnie tylko najstarsze pokolenia potrafią wymienić pojęcia związane z m.in. ręcznym praniem, młóceniem zboża, budową wozu. W taki właśnie sposób przemiany w zakresie techniki, nauki, kultury masowej obejmują również przeobrażenia języka. Nie tylko naruszają pierwotne brzmienie i strukturę pewnych słów, ale skazują je na zapomnienie i w efekcie wyginięcie. Celem niniejszej publikacji jest uchronienie tych słów od zapomnienia oraz ukazanie jak wielkie bogactwo kryje się w mowie naszych ojców i dziadów. Mam nadzieję, że słownik, który opracowałam, pozwoli chociaż w niewielkim stopniu ocalić mowę przodków i pokaże młodemu pokoleniu, że znać gwarę to tak, jakby znać drugi język”.
„Łącko i Gmina Łącka”, pod redakcją prof. dr. hab. Juliana Dybca – to monografia ukazująca kilkusetletnią tradycję miejscowości związanych z lokalnym centrum regionalnym, jakim jest Łącko oraz prezentująca bogactwo historyczno-kulturalne górali białych od Łącka. Jest również prezentacją żywej tradycji, religijności oraz dorobku gospodarczego pokoleń mieszkańców Gminy Łącko, jak również perspektyw opartych na nauce i tradycji. Dzieło jest pracą zbiorową przygotowaną przez kilkunasty autorów.

*Warto wiedzieć*
*Życzenia od MCK SOKÓŁ 1*
*Życzenia od MCK SOKÓŁ 2*

Fot. PG